Παρασκευή 20 Ιουλίου 2018

Κερεόπυργος (= Κάστρο Άβαντα)

Ο Κερεόπυργος ήταν βυζαντινή πόλη της Θράκης. Αναφέρεται για πρώτη φορά στο έργο Συνέκδημος του Ιεροκλέους.
Ο Συνέκδημος είναι έργο του 6ου αιώνα. Γράφτηκε πριν το 535. Είναι ένας απλός κατάλογος. Καταγράφει 64 επαρχίες και 912 πόλεις της Βυζαντινής επικράτειας. Για τη Ροδόπη γράφει επί λέξει:
Επαρχία Ροδόπης, υπό ηγεμόνα, πόλεις ζ’ Αίνος, Μαξιμιανούπολις, Τραϊανούπολις, Μαρώνεια, Τόπειρος, νυν Ρούσιον, Νικόπολις, Κερεόπυργος.

Όλες αυτές οι πόλεις ξέρουμε πού ήταν εκτός από τον Κερεόπυργο ο οποίος αναφέρεται και στο Περί Θεμάτων σύγγραμμα του Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου του 10ου αιώνα (που αντιγράφει εν πολλοίς τον Συνέκδημο).

Η θεωρία μου είναι ότι η άγνωστη αυτή βυζαντινή πόλη ταυτίζεται με το κάστρο του Άβαντα.


Ο Κερεόπυργος λοιπόν, σύμφωνα με τον Συνέκδημο, βρισκόταν κάπου στον σημερινό νομό Ροδόπης ή στο νότιο τμήμα του νομού Έβρου. Αλλά αυτό το στοιχείο προφανώς δεν είναι αρκετό για να εντοπίσουμε τη θέση του.

Ο βασικός λόγος που προτείνεται η  ταύτιση του κάστρου του Άβαντα με τον Κερεόπυργο  είναι η ετυμολογία του ονόματος σε συνδυασμό με το σχήμα του βράχου: Από κάποια απόσταση, από τα νοτιοανατολικά, ο βράχος του κάστρου έχει ένα χαρακτηριστικό σχήμα που μοιάζει με κέρατο. Από την άλλη, ετυμολογικά, το  Κερεόπυργος προέρχεται από το κέρας+πύργος. Το κέρας στη γενική είναι κέρατος, αλλά υπάρχει και ο τύπος κέρεος (ενώ υπάρχει λ.χ. και ο Κερέινος Απόλλων, δηλ. ο Κερασφόρος Απόλλων).

Μια άλλη ετυμολόγηση που μοιάζει εκ πρώτης όψεως  να είναι πιο προφανής, είναι η προέλευση  από το κερί+πύργος. Αλλά αυτό μάλλον δεν ισχύει, κυρίως επειδή   η αρχαία λέξη «κηρός» έγινε «κερί» αρκετά αργότερα από τον 6ο αιώνα. Επιπλέον, η παρομοίωση μιας οχυρής θέσης με κερί δεν έχει νόημα. Ενώ το «κέρας» χρησιμοποιείτο  συχνά και στην στρατιωτική ορολογία, αλλά και σε σχέση με βουνά (κέρας του όρους).

Η τουρκική ονομασία που διασώζεται για το λόφο,  «Μποζ Τεπέ», δεν αντιφάσκει με τη θεωρία περί Κερεόπυργου. «Μποζ Τεπέ» σημαίνει γκρίζος ή μαύρος λόφος. Ας προσπεράσουμε  τον προβληματισμό αν ο λόφος είναι όντως γκρίζος ή μαύρος (δεν μπορούμε να ξέρουμε πώς έμοιαζε πριν από αιώνες). Επίσης ας παραβλέψουμε το γεγονός ότι το να δοθεί η ξενέρωτη ονομασία Μαυρόλοφος σε ένα ύψωμα με τόσο ιδιαίτερο και υποβλητικό σχήμα δείχνει τουλάχιστον έλλειψη φαντασίας.
Όμως είναι πιθανό η τουρκική ονομασία αντί Boz Tepe να ήταν  Boynuz Tepe (Boynuz=κέρατο) Στην καθομιλουμένη τουρκική, κατά την  εκφορά των λέξεων συχνά «τρώγονται» τα ενδιάμεσα σύμφωνα και φωνήεντα σε βαθμό που  οι λέξεις Boz και Boynuz να είναι σχεδόν ομόηχες. Δεν αποκλείεται λοιπόν και οι Τούρκοι να έλεγαν το λόφο «κέρατο» και η ονομασία να έφτασε στις μέρες μας  ως Boz Tepe που θυμίζει και τις χαμένες πατρίδες των σημερινών κατοίκων, καθόσον  «Μποζ Τεπέ» είναι το ύψωμα-σήμα κατατεθέν της Τραπεζούντας.
Συνεχίζοντας αυτούς τους ψιλοαυθαίρετους συνειρμούς, να αναφέρω ότι και ο Μποζ Τεπέ της Τραπεζούντας (ο <i>Φαιός Λόφος</i>) μπορεί να σχετίζεται με κέρατα.  Καθώς στην ύστερη αρχαιότητα ο λόφος της Τραπεζούντας ήταν το πιο σημαντικό σε όλο τον αρχαίο κόσμο κέντρο λατρείας του Μίθρα του οποίου σύμβολο ήταν ο κερασφόρος ταύρος και τα κέρατα γενικώς.

Αν ισχύει ότι το κάστρο του Άβαντα ήταν ο Κερεόπυργος, τότε πρέπει να είναι ανάμεσα στα κάστρα που κτίστηκαν τον 6ο αιώνα επί Ιουστινιανού. Το όνομα δεν υπάρχει στο έργο Περί Κτισμάτων του ιστορικού Προκοπίου, όπου καταγράφονται όλα τα φρούρια που έχτισε ο Ιουστινιανός. Όμως ο κατάλογος του Ιεροκλέους θεωρείται ακριβής και αφού ο Κερεόπυργος ήταν ήδη πόλις της Θράκης δεν υπάρχει περίπτωση να μην ενισχύθηκε αμυντικά επί Ιουστινιανού. Άρα στο Περί Κτισμάτων πρέπει να αναφέρεται με άλλο όνομα.
Το Περί Κτισμάτων γράφτηκε όπως και ο Σύνέκδημος τον 6ο αιώνα, αλλά λίγο αργότερα, και σίγουρα πριν το 558. Ο  αναλυτής του Ιεροκλέους Wasseling θεωρεί ότι ο Κερεόπυργος είναι ένα από τα  κάστρα της Θράκης που στον Προκόπιο αναφέρεται ως  Κηριπάρων, ονομασία που δεν συναντάμε έκτοτε σε καμιά άλλη πηγή.
 Η ταύτιση Κερεόπυργου-Κηριπάρων στηρίζεται στη λανθασμένη ετυμολογία του Κερεόπυργου από το κερί. Αλλά δεν αποκλείεται να είναι σωστή.

Περισσότερα για το κάστρο στη σελίδα του Καστρολόγου: http://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=avas

Παρασκευή 30 Μαρτίου 2018

Σχόλια για Κάστρα

Σήμερα (τέλος Μαρτίου 2018) κατάργησα τη δυνατότητα απευθείας υποβολής σχολίων  στις σελίδες των κάστρων.

Τα σχόλια δεν καταργούνται εντελώς. Ούτε διαγράφονται τα παλιά. Απλά, αλλάζω το σύστημα και πλέον δεν είναι δυνατή η υποβολή σχολίων  από μια φόρμα κατευθείαν μέσα στη σελίδα. Είναι όμως δυνατή η αποστολή σχολίων με τη φόρμα επικοινωνίας  και η δημοσίευσή τους αργότερα στη  σελίδα του κάστρου στο οποίο αναφέρονται..

Ο βασικός λόγος είναι οι πολλές και ακαλαίσθητες διαφημίσεις της υπηρεσίας που χρησιμοποιούσα για τα σχόλια, της DISQUS. Όπως οι περισσότερες ιστοσελίδες, ο Καστρολόγος χρησιμοποιούσε ένα  third-party plugin (αυτό της DISQUS)  για τα σχόλια. Θα μπορούσα να δημιουργήσω εύκολα ένα αυτόνομο δικό μου σύστημα όπου ο υποβάλλων το σχόλιο θα έπρεπε να κάνει log-in, αλλά αυτό θα διευκόλυνε πολύ τους hackers.

Ένας δευτερεύων λόγος είναι ότι αυτή η δυνατότητα για σχόλια δεν υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλής, δυστυχώς. Τα σχόλια στον Καστρολόγο  είναι σχετικά λίγα και σπάνια αναπτύχθηκε διάλογος. Ο διάλογος είναι ένα από τα ατού κάθε σελίδας με σχόλια. Στον Καστρολόγο, η επισκεψιμότητα δεν είναι  μεγάλη και επομένως τα σχόλια είναι λίγα και ο διάλογος ακόμα λιγότερος. Οι μόνοι διάλογοι  που θυμάμαι, έτσι πρόχειρα, είναι κάποια ανταλλαγή απόψεων για το Σανταμέρι και μια διένεξη σχετικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς του πύργου Κοσονάκου.

Ένας άλλος -τριτεύων- λόγος της  κατάργησης των απευθείας σχολίων είναι ότι πολλές φορές τα σχόλια ήταν άστοχα ή επρόκειτο για παρατηρήσεις που δεν υπήρχε λόγος να παραμένουν δημοσιευμένα σαν σχόλια.  Λόγου χάριν, πολλοί έστελναν παρατηρήσεις για διορθώσεις λαθών στα στοιχεία ενός κάστρου μέσα από τα σχόλια. Είμαι ευγνώμων γι' αυτό το feedback, αλλά όταν ένα τέτοιο μήνυμα παραμένει  στα σχόλια δημιουργείται  μπέρδεμα. Έτσι  π.χ. όταν ένας φίλος έστειλε με σχόλιο την παρατήρηση ότι η τρίτη φωτογραφία του κάστρου των Καλαβρύτων ήταν λάθος, το διόρθωσα αμέσως. Μετά όμως άρχισαν να καταφτάνουν σχόλια εις απάντησιν του προηγουμένου  ότι η τρίτη φωτογραφία (που πλέον είχε αντικατασταθεί) ήταν ολόσωστη (να και ο διάλογος). Οπότε στο τέλος αναγκάστηκα να μπλοκάρω  όλα τα σχετικά σχόλια για να μη δημιουργείται σύγχυση. Τέτοιου είδους προβλήματα προέκυψαν σε πάνω από δέκα περιπτώσεις.

Για όλους αυτούς τους λόγους λοιπόν καταργώ το DISQUS αλλά διατηρώ τα σχόλια με ένα πιο απλό σύστημα. Τα παλιά σχόλια επισκεπτών θα είναι πάντα ορατά. Όποιος θέλει να υποβάλλει σχόλιο, ας μου το στείλει με email  ή με τη φόρμα επικοινωνίας, κι εγώ θα το βάλω στη σελίδα.  Αυτό θα μου δώσει την ευκαιρία να συμπεριλαμβάνω στα σχόλια και πολλά μηνύματα που μου έρχονται σαν email, αλλά θα ήταν χρήσιμο να δημοσιευτούν. Με τη σύμφωνη γνώμη του αποστολέα βεβαίως.

Αυτό το σύστημα είναι λίγο «χειροκίνητο» και χαμηλής τεχνολογίας, αλλά θα  κάνει τη δουλειά του. Βέβαια, αν κάποια στιγμή αρχίσουν και καταφτάνουν εκατοντάδες σχόλια, είναι αδύνατο να εφαρμοστεί. Με ένα ή δύο σχόλια το μήνα, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα.

Παρεμπιπτόντως, στείλτε σχόλια. Κάθε επικοινωνία είναι πολύτιμη. Ιδίως ό,τι έχει να κάνει με καινούργιες πληροφορίες για τα ελληνικά κάστρα.